name

folgje ús

Facebook Twitter Google

 

Foaropwurd

Fers2 nû. 4.12, 17 juny 2018

De iepen maatskippij en syn fijannen XII: Festivalisearring

 

image Fers2

 

 

Festivals, geen ontkomen meer aan’ wanhopet it pamflet dat stedsfestival-koördinator Mark Hospers oan ’e minister fan UKW oanbea. Dat wist de minister al, dat der gjin ûntkommen oan is. Wetterlab KWR hat opnij rioelepidemiologysifers persintearre: út ús rioelwetter blykt dat Nederlân de grutste brûker fan xtc yn Europa is en ek dat it konsumpsjeferskil tusken grutte en lytse stêden minym is. It CBS skat dat yn 2001 de thúsmerk foar xtc 40 miljoen euro wurdich wie, en dat wylst de suverens van MDMA yn de Nederlânske xtc-tablet hûndert persint is en de priis tafalt, 4 euro de gram. Ien xtc-pil meie jo meinimme nei festivals—foar jo gemak, de tastiene gebrûkshoemannichten binne fierder: 5 gram hasj of marihûana, in heale gram kokaïne of speed en 5 mililiter GHB. Yn 2012 waarden 2.442.200 xtc-tabletten yn beslach nommen. De rest wurdt slikt, op festivals. Yn 2015 skatten se de folsleine xtc-produksje op 50 oant 117 miljoen pillen. Sûnder it slikken en yn beslachnimmen derfan rint de Nederlânske ûnsichtbere ekonomy fêst.

 ferfolch…

 

Fers2 is der klear foar

 

Want

  • Wy hawwe de juwielen yn ’e âlde stofsûger treaun.
  • Wy hawwe de doaren en rúten tichtdien.
  • Wy hawwe it húskerútsje en in hoksdoar net fergetten.
  • Wy hawwe ús ynformearre oer de ynbrekkers best practices.
  • Wy hawwe gjin ekstra kaaien efterlitten.
  • Wy dogge as rinne wy gewoan noch om by Fers2.
  • Wy hawwe de buorman frege om de post om op te krijen.
  • Wy hawwe it bûtendoaralaarm oanskeakele.
  • Wy hawwe lêzen dat se jo yn 8 oant 12 minuten plunderje kinne.
  • Wy hawwe tiidskeakelders op de lampen set.
  • Wy hawwe de molkeman ôfsein.
  • Wy hawwe soarge dat immen syn auto op ús hiem riidt.
  • Wy hawwe gjin fakânsjeboadskip op it antwurdappparaat set.
  • Wy hawwe kopyen makke fan alle wichtige papieren.
  • Wy hawwe dy kopyen ek yn ’e stofsûger dien.
  • Wy hawwe ark, ljedders, jiskekonteners en opklimmateriaal weisleept.
  • Wy it foardoartoutsje nei binnen ta helle.
  • Wy hawwe de gerdinen waachwiid iepenlutsen en in bosk plestik bommen op ’e tafel set en net op Facebook sein dat wy fuort binne.

 

Fers2 is der wer op 9 septimber 2018.

 

 

Ek foar de sichtbere ekonomy binne festivals wichtich. De allergrutste hap op alle poadia is popmuzyk. Popfestivals binne in trochgroeiende yndustry dy’t hieltyd mear monopolisearre rekket, oanfierd troch de multinational Live Nation dy’t yn 2017 2,8 miljard dollar winst makke. De 33 grutste muzykfestivals oansletten by de Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals brochten yn 2016 mei-inoar 65 miljoen euro op. Dêrfan wie de winst fan ’e muzyk­festivals sûnder tagongskaartferkeap yn trochsneed 0,6 miljoen. De fergese festivals krije yn ’e regel subsydzje. In hiel soad poppoadia en festivals yn Nederlân krije subsydzje, lanlike en regionale, ek as se wol kaartferkeapynkomsten ha. It Fonds Podiumkunsten, it distribúsjeorgaan fan ’e rysksoerheid, hat yn 2018 in mienskiplik budzjet fan 230.000 euro foar de subsydzjes programmearring-festival-popmuzyk en programmearring-ynsidintele-konserten-popmuzyk. Foar de programmearring-festival ha se 2 miljoen beskikber.

Dat Hospers al in skoft op jild jeit is bekend. “Festivals hebben bestaansrecht in Friesland”, foetere er yn novimber noch yn kultuerljedder de Moanne.Wendy Kennedy, ‘Mark Hospers: ‘Festivals hebben bestaansrecht in Friesland.’ ’, de Moanne, 24 november 2017 <www.demoanne.nl/mark-hospers-festivals-bestaansrecht-friesland/> [krigen 8 maaie 2018]. Mar wat is besteansrjocht? Google syn earste fynst marketing.nl seit: Sintraal stiet de fraach oft de doelstellingen behelle wurde, oft der genôch gebrûk fan makke wurdt en oft der (genôch) winst makke wurdt. Ecstasy hat dus ûnûntstriidber besteanrsjocht, wylst Hospers’ festival Explore the North inkeld bestean koe om’t “de subsydzje foar dit en takom jier al rom op tiid rûn” wie.Wendy Kennedy, ‘Mark Hospers: ‘Festivals hebben bestaansrecht in Friesland.’ ’, de Moanne, 24 november 2017 <www.demoanne.nl/mark-hospers-festivals-bestaansrecht-friesland/> [krigen 8 maaie 2018].

Dat koe om’t provinsje Fryslân mei it each op ’e kulturele haadstêdynfolling ein 2016 syn kultuersubsydzjeregeling feroare. Se heakken der in festivalparagraaf oan ta, mei in maksimumstipe fan in ton it festival. “It subsydzje hat as doel in festivaloanbod yn Fryslân ta stân te bringen om in libben, mei ferskaat en leechdrompelich kultureel en artistyk klimaat te befoarderjen.”Deputearre Steaten fan Fryslân, ‘Wiziging Subsydzjeregeling Kultuer en Mienskip Fryslân’, Provinciaal Blad 2016-5933 (4 novimber 2016) <https://zoek.officielebekendmakingen.nl/prb-2016-5933.html> [krigen 8 maaie 2018]. ‘Easy access cultural supply’, eins in ûnskealik toerismemarketing­klisjee, oersette nei “leech­drompelich klimaat befoarderjen”, wy soene dêr net foar keazen ha mei Hospers’ fingers al roffeljend op ’e baalje, mar wol koe de provinsje yn 2017 90.000 euro stipe jaan oan Explore the North. It Letterefûns joech dêrboppe-op in twajierrige stipe fan 40.000 en it Fonds Podiumkunsten joech 15.000 yn 2017 en 50.000 yn 2018. It trijedeisk Explore the North entreekaartsje kostet € 55, it twadeisk € 42,50 en de studintekaart € 25 (alles eks. servicekosten). Al wiene by de start fan it Explore the North-festival fan 2017 de kaartsjes net útferkocht, de noed om fallissemint hoecht Hospers net te befangen.

Mar no wol De Verenigde Podiumkunstenfestivals, in fjirtichttal festivals dy’t koördinearre wurde troch… Hospers, erkend wurde yn kultuerbelied. Se beane in pamflet oan de Raad voor Cultuur en de minister fan UKW oan, want leechdrompelich, kom no:

een positieve kijk op de festivals en festivalisering een belangrijke sleutel is in het denken over de hedendaagse hybride kunstensector.Verenigde Podiumkunstenfestivals, ‘Festivals, geen ontkomen meer aan: Een pamflet van de Verenigde Podiumkunstenfestivals’, Podiumkunstenfestivals, maaie 2018, 2 <https://podiumkunstenfestivals.files.wordpress.com/2018/06/pamflet-de-verenigde-podiumkunstenfestivals-2018.pdf> [8 juny 2018].

Hybride is in prominint wurd yn ’e populêre kultuer en syn marketing dat ‘mingd’ betsjut en de gefoelige seame fan subsydzje­amtners massearret, mar wat is erkenning? Hie net yn febrewaris 2015 De Verenigde Podiumkunstenfestivals syn beslach krigen om in manifest hinne dat… de Raad voor Cultuur en… de minister fan UKW frege “om erkenning van de unieke functie van festivals en een betere honorering”?De Verenigde Podiumkunstenfestivals, ‘Leve de festivals’ (manifest), febrewaris 2015 <https://podiumkunstenfestivals.files.wordpress.com/2017/01/leve-de-festivals-festivalmanifest.pdf> [krigen 8 maaie 2018]. Hie doe net de minister (en de Raad) dy erkenning dalik jûn? Ferankere hja net de festivals yn it rykskultuerbelied? Erkende hja net dat festivals wichtich binne foar talintûntjouwing en kweekjen fan nije publyksgroepen op lokaal en (ynter)nasjonaal nivo—mar sûnder dat mei dy erkenning in protte jild meikaam? Hiene De Ver. Podiumkunstenfestivals dêrom net yn novimber 2015 in driuwend fersyk nei de Twadde Keamer stjoerd om 2,4 miljoen euro ekstra frij te meitsjen foar poadiumkeunst­festivals, om’t de tolve—fan ’e 30—poadiumfestivals dy’t de besunigingen fan 2013 oerlibje mochten net draaie koene op pear stuorren stipe? Bliek dus yn 2015 ‘erkenning fan de unisiteit’ net simpel marketingjargon foar ‘2,4 miljoen, daar kunnen we het van doen’?

Yn desimber 2017 stjoerde Hospers opnij in manifest, oan oerheden, fûnsen en media, no yn ’e mande mei de Fryske festivals. Wat soe der barre, tochten de festivalbazen lûdop, “als er nu geen passende structurele oplossing komt voor de festivals in Friesland?”

Festivals bouwen in 2017 en 2018 aan ambitieus programma en uitstraling, maar vallen in 2019 terug in lokale financiering. Daarmee wordt een natuurlijk groei in de kiem gesmoord, en gaan er festivals omvallen. … Wanneer festivals omvallen wordt de bodem onder de legacy van Leeuwarden-Fryslân 2018 uitgehaald.‘Friese festivals presenteren manifest’, Explore the North, desimber 2017 <https://explore-the-north.nl/nl/nieuwsitem/manifest-festivals-in-friesland> [krigen 8 maaie 2018].

Erkenning betsjut strukturele subsydzje, okee bêst. Mar dy ‘natuerlike groei’, dêr doelde doetiids artistyk Explore the North-direkteur Sjoerd Bootsma yn 2014 ek al ris op yn in promopraatsje mei de Moanne.

Ernst: Steane wy foar in ‘festivalisearring’ fan it kulturele oanbod yn Fryslân?
Sjoerd: Zeker, we zitten er zelfs al middenin. In de podiumkunsten zie je een trend waarin podiumbezoek afneemt, maar festivalbezoek enorm toeneemt. In Nederland alleen al worden er 774 festivals per jaar geteld, gezamenlijk goed voor 21 miljoen bezoekers.Sjoerd Bootsma en Ernst Bruinsma, ‘Explore the North’, de Moanne, 28 november 2014 <www.demoanne.nl/explore-north/> [krigen 8 juny 2018].

Bootsma koe faaks net yn ’e takomst sjen mar Hospers, ein 2017, moat it witten ha: de festivalkonkurrinsje is grut, ek ynternasjonaal, en de groei is der út yn Nederlân. Yn 2018 binne der 865 festivals in Nederland, 29 minder as yn 2017 en sa’n 130 minder as 2016. It tal ferwachte besikers—‘echte’ besikerstallen binne net te tellen—is 18,2 miljoen; yn 2017 wie dat 18,5 miljoen, yn 2014 22 miljoen. Yn 2017 hie Fryslân 36 festivals en it oantal ferwachte besikers wie 516.000; yn 2018 hat Fryslân 33 festivals en it tal ferwachte is besikers 500.000.‘Festival overzicht 2018’, EM Cultuur, g.d <https://www.em-cultuur.nl/festival-overzicht-2018/> krigen 8 juny 2018]. Juny is altyd de drokste festivalmoanne, no moatte de festivals har wearde bewize: har wearde yn besikerstallen. Want audience size jildt as SMART marketing objective as it ultime lokkebrea foar subsydzje en fûnsen. Dêrom claimde de Fryslân-Ljouwert kulturele haadstêd wat plichtmjittich 4 miljoen, neist Kopenhagen yn 1996 7,5 miljoen en Antwerpen yn 1993 10 miljoenekes; de getallen kinne wiermakke wurde om’t stêden de besikers meitelle dy’t gjin kultuer sjogge, mar bygelyks nei it sikehûs moatte. Komme se dêr mei in xtc-fergiftiging, wurde se dûbel teld.

Mar Hospers, dat wol sizze De Ver. Podiumkunstenfestivals, wiist ynstee fan op sifers op it sosjale kapitaal fan festivals. It pamflet giet oer kreativiteit, “innovativiteit”, tagonklikens en ynklusiviteit, passend yn it “recente historische perspectief van verregaande democratisering” en it sprieding “van spannende kunst en cultuur” oer alle regio’s.

Investeren in festivals is investeren in belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen.Verenigde Podiumkunstenfestivals, ‘Festivals, geen ontkomen meer aan: Een pamflet van de Verenigde Podiumkunstenfestivals’, Podiumkunstenfestivals, maaie 2018, 3 <https://podiumkunstenfestivals.files.wordpress.com/2018/06/pamflet-de-verenigde-podiumkunstenfestivals-2018.pdf> [8 juny 2018].

Sa ûnkwantifisearber as it klinkt is ynklusiviteit net. Jongerein oant 35 jier gean folle faker nei in festival as de oare leeftydsgroepen en de wurkferdieling by festivals is 64 persint man om 36 persint frou, mei yn ’e direksje hast sûnder útsûndering manlju. Kultuersprieding is nei-oarlochske sosjale polityk, mislearre want Amsterdam hat sân kear safolle kultuerynstellingen as de noardlike regio. Fernijing hat kultuerminister Plasterk goed tsien jier lyn yn it belied fytst. Fan dy tiid ôf hat demokratisearring, yn de sin fan oerheidsfinansiering fan museums sadat alle sosjale strata Rembrandt sjen kinne, yn it diskoers plakmakke foar finansjele ferantwurdlikens fan de kultuersektor sels, mei jildlik selsstannige besikers, neffens neoliberale idee. Yn it kultuerbelied fan hjoed is de yndustriële wrâld it alderheechst oanskreaun en it alderleechst stiet de “ynspirearre wrâld” dy’t paradoksalerwize it kultuerbelied rjochtfeardigje moat.Laura Cornelisse, ‘Discoursverandering in het Nederlandse cultuurbeleid: Een analyse van het discours in het cultuurbeleid van het Rijk, grote gemeenten en middelgrote gemeenten van 2007 tot heden’, Masterskripsje Kunsten, Cultuur en Media Rijksuniversiteit Groningen, maart 2015, 147 <https://www.lkca.nl/~/media/kennisbank/publicaties/2018/a-g/discoursverandering%20in%20het%20nl%20cultuurbeleid.pdf> [8 juny 2018].

Dy omslach yn it diskoers oer kultuer makket net perfoarst wat út foar it sosjaal kapitaal, oftewol alle middels dy’t lizze yn sosjale relaasjes dy’t kollektive aksje op gong helpe. Mear passyf amusemint jout yndie minder kultureel kapitaal,Robert D. Putnam, ‘The Saguaro Seminar: Civic engagement in America’, Harvard University, Harvard Kennedy School, g.d. <https://sites.hks.harvard.edu/saguaro/web%20docs/GarsonSK06syllabus.htm> [8 juny 2018]. mar binne festivals net ynherint ynformele, spontane en sels subversive kollektive aksje?Nikolay Zherdev, ‘Festivalization as a creative city strategy’, (Doctoral Working Paper Series; DWP14-002), IN3 Working Paper Series (2014) 18 <http://journals.uoc.edu/ojs/index.php/in3-working-paper-series/article/view/n14-zherdev/n14-zherdev-en> [krigen 8 juny 2018].

Bekend is dat besikers net komme foar de ‘spannende’ programmearring. De line-up fan bekende nammen—hoe ‘fernijend’ kin dat ek wêze—is net it wichtichst: besikers komme foar in feilige sfear en plesierige belibbing en benammen moatte se tefreden wêze mei de kwaliteit fan de service, lykas genôch parkearplak en bier dat net lij is.Karen Bosch, Rogier Brussee, Jelke de Boer, Michiel Rovers, Charlotte van Nus en Harry van Vliet (red.), Festival-beleving: De waarde van publieksevenementen (Utrecht: Hogeschool Utrecht, 2012) 78, 213 <https://www.researchgate.net/profile/Michiel_Rovers/publication/311134158_Festivalbeleving/links/583ea78108ae2d2175576c4f/Festivalbeleving.pdf> [8 juny 2018]. Hoewol’t festivals in oare fisy op ’e maatskippij jaan kinne—en dat mooglik ea diene—hat fermerking it oanbod mainstream makke. Ut kommersjeel eachpunt mei it belibjen net (digitaal) te werheljen wêze want de besiker moat derby wêze, en as reaksje op maatskiplike lêsten sykje performers en besikers in ûnderfining dy’t fier fan ’e deistige wrâld ôfstiet en it persoanlike net polityk, dus kollektyf, makket.Jennie Jordan, ‘Festivalisation of cultural production’, Encatc Journal of Cultural Management & Policy 6:1 (2016) 44-55, 10-11 <https://www.encatc.org/media/2658-2016encatc_journal_vol6_issue14455.pdf> [krigen 8 juny 2018]. Neist it ferlern gean fan tradi­sjonele festivaleigenskippen lykas lyts rolferskil tusken útfierder en publyk, hat de merk ek it beskiedend ûnderskied fan it festival mei in fêst poadium skrast, nammentlik de ferbining mei it plak. Net langer is it festival it feestfieren fan it doarp, mar it stiet yn itselde ekonomyske ramt as in museum, ynklusyf de blockbusters. Der komt gjin subsydzje as Beyoncés suske net op it programma stiet; festivals stean ôfwizend foar lokale kultuer oer,

and as a result, negative impacts emanating from festivals have the potential to destroy the very notion of social capital development.Charles Arcodia en Michelle Whitford, ‘Festival attendance and the development of social capital’, Journal of Convention & Event Tourism 8:2 (2006) 1-18, 15 <https://doi.org/10.1300/J452v08n02_01>.

De neoliberale polityk hat mei syn mantra fan yndividuele ferantwurdlikens alle kollektive aksje fan ’e wrâld ôf skood.

Mar neffens it Ver. Podiumkunstenfestivalspamflet rekken festivals, hoe’t jo it ek draaie of keare, tritich jier lyn ûnmisber.

Dertig jaar geleden … was de festivalvorm nog maar weinig van belang in de samenleving. En helemaal niet in cultuurbeleid. … [Maar] de kunstensector had … nieuwe gidsen nodig, die fier naast de vanzelfsprekende gidsen (schouwburgen, musea, concertgebouwen etc.) konden staan, maar meer konden focussen op de individuele en bijzondere interesses van het (internationale) publiek en vaak meer interdisciplinair konden werken. Ook had de sector behoefte aan minder drempels en verdergaande democratisering. … [H]et waren in Nederland ook vooral de (podiumkunsten)festivals die op de aandacht van het publiek konden rekenen.Verenigde Podiumkunstenfestivals, ‘Festivals, geen ontkomen meer aan: Een pamflet van de Verenigde Podiumkunstenfestivals’, Podiumkunstenfestivals, maaie 2018, 8 <https://podiumkunstenfestivals.files.wordpress.com/2018/06/pamflet-de-verenigde-podiumkunstenfestivals-2018.pdf> [8 juny 2018].

Dat hat ferlet fan in bytsje redaksje. Yn 1993 munten de sosjo­logen Häußermann en Siebel it wurd Festivalisierung en sosjologen binne net lju dy’t noviteiten spotte mar krekt oarsom by sosjale ferskynsels stilstean dy’t deagewoan binne; de antike Griken hiene al festivals. Hawwe wy it oer de saneamde festival boom yn de twadde helte fan ’e tweintichste ieu, dan folget de festivalisearring de de-yndustralisearring. In kombinaasje fan ekonomyske, beskavings- en sosjale faktoaren liedt ta in oanbod fan sosjaal weardefolle kultuerbasearre produkten: de kultuer­yndustry.Waldemar Cudny, ‘The concept, origins and types of festivals’, yn Idem, Festivalisation of urban spaces: Factors, processes and effects (Springer, 2016) 11-42, 29. Festivalisearring is in gefolch fan urbanisearring, hieltyd mear oaninoar groeiende urbane flakten dy’t de âlde stedskearnen ûnsichtber meitsje, city-marketing as antwurd op ekonomyske stagnaasje, earmoed en stedsûntjouwingsprojekten, fierder oantrúnd troch de media en lang om let ek oanpoend troch de Europeeske Uny (mei ynternasjonale partijen) dy’t ynvestearje kin, sadat der ekonomysk profijt gluorket.Hartmut Häußermann en Walter Siebel, ‘Die Politik der Festivalisierung unde die Festivalisierung der Politik’, yn Walter Siebel (red.), Festivalisierung der Stadtpolitik: Stadtentwicklung durch große Projekte [1993] (Wiesbaden: Springer, 2013) 7-31. Kulturele yndustry­professor Erik Hitters seach dat de kulturele haadstêdtitel yn Rotterdam en Porto direkt late ta festivalisearring, mei besunigingen dalik nei it titeljier en in ferskowing yn kultuerbelied fan planning nei programmearring, troch temin struktureel ferfolch nei it ein fan de kulturele haadstêd-events.Eric Hitters, ‘Porto and Amsterdam as European Capitals of Culture: Toward the festivalization of urban cultural policy’, yn G. Richards (red.) Cultural tourism: Global and local perspectives (New York: Haworth Press, 2007) 281-301.

Fan planning nei programmearring, dat sjocht men yn it post-kulturele haadstêdse Fryslân lyksa. Op it plak fan de alâlde provinsjale kultuernota kaam in kultuerbeliedsbrief. Dy is losse projektplanning ynstee fan strategyske planning, want ynbêdzjen hoecht net mear: “Analyses van context en dergelijke vormen achterliggende stukken, maar zijn geen onderdeel van de beleids­brief zelf.”Provinsje Fryslân, ‘Format beleidsbrief’, Beleid van deze Tijd, febrewaris 2016 <http://beleidvandezetijd.frl/wp-content/uploads/2016/02/format-beleidsbrief.pdf> [krigen 8 juny 2018]. Dêrnei ynspirearre de provinsje sa subtyl as in tabakswarskôging syn kultuersintrum Tresoar ta (taal-)programmearring:

Vanaf 2019 zal Tresoar met wisselende programma’s en vernieuwende exposities de rijkdom van taal in OBE laten zien.
…
Vanaf 2019 zal Tresoar met wisselende programmering en vernieuwende exposities de rijkdom van taal in OBE laten zien.Obe blijvend podium voor taal en literatuur, Tresoar, 13 desimber 2017 <https://www.tresoar.nl/nieuws/pages/obe-blijvend-podium-voor-taal-en-literatuur.aspx> [krigen 8 juny 2018].

Echopraat is the new black op ’e Bûterhoeke:

Fanwege de feroarjende ynsichten oer rol en taken fan de oerheid skytskoarre de gemeente der wol tsjin oan.
…
De provinsje tinkt nei mar wrakselet mei jild, polityk draachflak en feroarjende ynsichten oer de rol fan de oerheid.Johanneke Liemburg, ‘De Fryske literatuer har gjin ferlet fan grutte wurden’, Friesch Dagblad, 12 juny 2018, 23.

De âld-baas fan ien fan ’e Fryske literatuerprizen wie fan ’e wike ûnferwacht dúdlik oer de needsaak fan festivalisearring fan ’e Fryske literatuer. It struien mei ynstitúsjonele—troch in ryks- en provinsjefinansiere stichting regele—award events, media­sjenike prizeshows as kninen út de hoed sûnder ferankering yn kultuer­belied, sadat de Junior Rely-priis fuort koe bûten iepenbier debat, kin net oars want it skeelt jild / oerheids­ynspanning. “Anno 2018 binne gemeenten net bliid mear mei opdrachten dy’t net ta har kearn­taken hearre.”Johanneke Liemburg, ‘De Fryske literatuer har gjin ferlet fan grutte wurden’, Friesch Dagblad, 12 juny 2018, 23. Mankearjen fan struktureel ferfolch is krekt dêr’t Hospers it oer hat: de Fryske festivalsubsydzje moat yn 2019 en struktureel en omheech, tink derom, oars komt der gjin ‘legacy’.

Legacy is bliuwende kulturele struktuerferoaring fan de stêd en de iennichste etyske legitimearring fan steatsútjeften,Catherine M. Matheson, ‘Legacy planning, regeneration and events: The Glasgow 2014 Commonwealth Games’, Local Economy 25:1 (2010) 10–23. mar ynvestearjen yn kulturele ynfrastruktuer is al lang fertoarke ta toeristelokkerkes delsmite, sûnder mear belied dêrefter as: “Ken je zijn fontein in Chicago? In het Millenniumpark? … deze kunstenaars zíjn Messi’s en Ronaldo’s.”Anna Tilroe yn fraachpetear mei Gretha Pama, yn Gretha Pama, ‘Waarom zijn de Friese fonteinen niet door een Fries ontworpen?’, NRC, 20 april 2017 <https://www.nrc.nl/nieuws/2017/04/20/hoe-kijkt-een-japanner-naar-ijlst-8304934-a1555144> [krigen 9 juny 2018]. Ronaldo is de oertrêder mei de measte match-bans op ierde, kom dat sjen, kom dat sjen, it sirkus komt deroan; etyk is moai foar fuotbal. Kulturele haadstêden mikke mear as ea op flugge toeriste-impact: “Moet je kijken hoe poepdruk het is.”Jantien de Boer, ‘Tjeerd van Bekkum over LF2018: ‘We hebben alles al lang terugverdiend’ ’, Leeuwarder Courant, 9 juny 2018 <http://www.lc.nl/cultuur/Tjeerd-van-Bekkum-over-LF2018-%E2%80%98We-hebben-alles-al-lang-terugverdiend%E2%80%99-23260454.html> [krigen 9 juny 2018]. It sjitte litten fan kulturele—net toeristyske—ynfrastruktuer­ûntjouwing bart om’t Europeeske stedsjes nei de finansjele krisis fan 07/08 de kulturele haadstêd amper betelje kinne en dus bekostigje ta skea fan—de altyd yn it skaad fan it hillich toerisme klomjende—kulturele ûntjouwing.Maja Lamza–Maronić, Jerko Glavaš, Igor Mavrin, ‘Culture and/or development? Managing of urban and regional infrastructure projects in the European Capital of Culture programme’, Interdisciplinary Management Research 9 (2013) 895-904 <ftp://ftp.repec.org/opt/ReDIF/RePEc/osi/journl/PDF/InterdisciplinaryManagementResearchIX/IMR9a73.pdf> [krigen 8 juny 2018]; Niki van de Loo, ‘European Capital of Culture 2018: An investigation of possibilities for alternative financing’, Master Thesis Cultural Economics and Cultural Entrepreneurship, Erasmus School of History, Culture and Communication, 19 juny 2013.

Artistyk kapitaal, ûnnedich te sizzen, dêr ha de Ver. Podium­kunstenfestivals net oer. Op ’e aginda stiet inkeld om “de arbeidsomstandigheden en vergoedingen van kunstenaars en medewerkers … [te] onderzoeken.”Verenigde Podiumkunstenfestivals, ‘Festivals, geen ontkomen meer aan: Een pamflet van de Verenigde Podiumkunstenfestivals’, Podiumkunstenfestivals, maaie 2018, 4 <https://podiumkunstenfestivals.files.wordpress.com/2018/06/pamflet-de-verenigde-podiumkunstenfestivals-2018.pdf> [8 juny 2018]. Festivals binne folle mear ynteresearre yn kaartferkeap as yn ’e belangen fan de keunstners. Want yn ’e neoliberale kultuerynstitúsje ha jo kaartferkeapwinners en -ferliezers en fan de ferliezers is de show min. Kultuer is net mear as ticket & telemarketing.Richard Watts, ‘Freeing the arts from the yoke of neoliberalism’, ArtsHub, 18 july, 2017 <http://www.artshub.com.au/news-article/features/public-policy/richard-watts/freeing-the-arts-from-the-yoke-of-neoliberalism-254094> [8 juny 2018].

Dat Fryslân dy ôfbraak fan de kulturele ûntjouwing al yn gong set hat, befêstiget de Ljouwerter krantekolumnist. De “krityk” op ’e city-branding tool Dichter fan F soe “ferstomme” wêze, om’t de tsjinstdwaande beämte “syn taak o sa serieus opfettet” en yn Valletta—dêr’t in kultureel haadstêdevenemint is dat oars as hjir grassroots en dêrtroch nijsgjirrich is—“syn útwurking net mist hat”—hokker útwurking stiet der net by en kin Google neat oer fine. “Ek sa’n inisjatyf fan ûnderop”—ek? ferlykbere saken wurde net neamd—docht krekt dêr’t it “de LF2018-organisaasje om te dwaan” is, en wol “it stimulearjen fan kreativiteit en solidariteit.”Pieter de Groot, ‘It reltsje oerwaaid’, Dwers, Leeuwarder Courant, 8 juny 2018, 8. Yn de 600-wurdskollum komt ‘gedicht’ net ien kear foar, mar bjusterbaarliker is dit. De wearde fan it inisjatyf ‘fan ûnderop’ is dat dy docht wat de kulturele steatsûndernimming LF2018 fan him wol.

Net langer is grassroots in slimste gefalsenario foar as jo krap by kas binne; it is de goedkeapste oerheidstaktyk om de út sicht rekke, bûten it belied fallen, faaks stil boekjelêzende dus kultureel ûnderkonsumearjende boarger te berikken. Dat hat Fryslân net sels betocht hear, it is gewoan oerwaaid neoliberaal populisme: de grassroots moatte dêrom moai mainstream bliuwe, ynklusyf mei de suster fan Beyoncé, spannend mei popmuzyk, kreatyf mei koark. Dan krije se har namme yn ’e krante, formele erkenning en in roltsje op it festival. En bûten it festival is der neat want de subsydzje is skjin op. En as takom jier alle festivals omfalle bliuwt der ek gjin jild oer.

Mar wol xtc-pillen.